Verhaal: De kerk van Mastenbroek

In de kern van Mastenbroek staat een historisch kerkgebouw dat rond 1369 in opdracht van bisschop Jan van Arkel gesticht is en gewijd werd aan Onze Lieve Vrouwe ter Zon, toen waarschijnlijk opgetrokken van hout. De Bisschopswetering herinnert nog steeds aan deze bisschop.

Was de kerk oorspronkelijk een Rooms-Katholieke parochie, na de reformatie van Luther in 1517 begon het ook in Nederland te rommelen. In 1571 werd de kerk geplunderd door de Geuzen en in 1591werd de eerste (hervormd) gereformeerde predikant bevestigd. Het lijkt erop dat vijftig jaar later de eerste kerkenraad werd gevormd.

Plaats van de kerk
Toen de kerk gebouwd werd, werd deze door landmeters precies in het midden van de polder neergelegd, als een teken van wat het centrum behoort te zijn in het leven: de dienst aan God.
Uit een gevelsteen blijkt dat de kerk in 1408 toch al een stenen gebouw was. Deze kerk werd meerdere keren hersteld of verbouwd, o.a. na een brand in 1531 (het koor?) en in 1647 (het schip). Een opschrift bij de ingang herinnert daaraan. In 1776 vond nog een ingrijpende verbouwing plaats. Van het laatgotische eenbeukige gebouw is het koor wat smaller dan het schip.

De toren
De toren, die eerst aan de noordzijde van de kerk stond, is in 1845 door een nieuwe vervangen, waarschijnlijk omdat de bliksem ingeslagen was of omdat hij te bouwvallig geworden was. De nieuwe toren werd aan de westkant van de kerk gebouwd. Er was een ring om de toren zodat de toren als seinpost kon dienen bij hoog water. De kerkklokken en een mand aan de toren waarschuwden dan de Mastenbroeker bevolking.

De ramen
De gebrandschilderde ramen uit de 15e, 16e en 17e eeuw waren reeds circa 1845 grotendeels verdwenen. In 1888 werd een orgel gebouwd. De consistorie werd wegens bouwvalligheid in 1738 gesloopt en herbouwd. In 2010 werd deze kamer grondig gerenoveerd.

De klokken
De oorspronkelijke klokken van 1596, gegoten door Henrick Wegwaert te Kampen, werden in de Tweede Wereldoorlog door de Duitsers weggehaald om omgesmeed te worden tot munitie, maar ze werden na de oorlog ongeschonden teruggevonden. In 1982 moesten ze echter vervangen worden door nieuwe. De oorspronkelijke klokken zijn nog te bezichtigen.

Kerkdiensten in ‘s-Heerenbroek
In 1921 stemde de kerkenraad ermee in om “op gezette tijden, speciaal ten behoeve van ouden van dagen en anderen die bezwaarlijk te Mastenbroek ter kerke konden komen godsdienstoefeningen in ’s-Heerenbroek te houden.” Er was wel een trekschuit, die eigendom was van de diaconie en diende voor het vervoer van inwoners van
’s-Heerenbroek naar de kerk van Mastenbroek, maar hiervan werd onvoldoende gebruik gemaakt, zodat deze in 1922 werd verkocht. Tot 1950 reed er op zondag een tentwagen van ‘s-Heerenbroek naar de kerk in Mastenbroek met Jan Siebrand als koetsier. Het paard werd gestald in de stal achter de woning van de organist, de paarden van de boeren die zelf met paard en brik of tentwagen naar de kerk reden stonden in de paardenschuur. De pastorie werd herbouwd in 1912.

Grote restauratie
In 1981 vond de laatste grote restauratie van de kerk plaats. De muren waren in deplorabele toestand, maar de 600 jaar oude paalfundering, die al die tijd onder water heeft gestaan, was nog puntgaaf. De muren, eveneens 600 jaar oud, waren minder zorgvuldig gebouwd. Ze zijn ongeveer 50 cm dik en van binnen en buiten wel gemetseld, maar tussen het metselwerk waren de stenen ‘holder de bolder’ op hun plaats gelegd. Het houtwerk van het dak werd gedeeltelijk vernieuwd en de leien bijna helemaal.
Tijdens de restauratie werden de zondagse erediensten in gebouw ‘de Kandelaar’ in
’s-Heerenbroek en in ‘het Trefpunt’ in Mastenbroek gehouden.

Door de eeuwen heen hebben veel geslachten deze kerk bezocht en zijn veel inwoners op het kerkhof rond de kerk begraven.
Na de reformatie vanaf 1595 tot 2012 waren 44 predikanten met de Hervormde gemeente (nu PKN) van Mastenbroek verbonden.